Geniz boşluğunda orta kulaklara hava taşıyan “östaki” kanalları yanlarda yer alır. Östaki kanalları sayesinde orta kulak hava basınç değişikliklerine ayak uydurabilir; o nedenle, ağızlarının açık olması ve burundan havanın gelmesi orta kulak havalanmasında temel bir gerekliliktir.
Geniz eti, bu boşluğun tavanında yer alan bir savunma dokusudur. Boğazdaki bademciklerin eşdeğeri sayılır. Geniz eti, özellikle çocukluk yaşlarında çok çalışan bir oluşumdur.
Yaşamın erken dönemlerinde etkin çalışan geniz eti, girintili, çıkıntılı bir yapıya sahiptir. Bu yapı sayesinde daha geniş bir yüzeye sahiptir; ki, dar bir alanda da olsa savaş verdiği mikroplara karşı daha güçlü olabilmekte. Bu savunmayı içinde bulundurduğu lenfosit adı verilen hücrelerle, salgıladığı sIgA başta olmak üzere kimyasallarla gerçekleştirir.
Geniz etinin büyümesi nedendir?
Ancak her zaman sebep ortaya konamamaktadır. Kaldı ki, çocuğun eğitim hayatının sürdürülmesinin gerekliliği, ailenin çocuğu kreşe göndermekten başkaca çözüm üretememesi, ya da çok büyümüş bir geniz etinin sonuçlarının sebeplerin önünü alabilmesi durumlarında sebepi araştırmaya, zaman gerektiren uygulamalara ağırlık verme şansı olmayabilir.
Büyümüş bir geniz eti nelere yol açar?
- Konforsuz solunum: Aşırı büyüyen geniz etinin öncelikle yaptığı etki, burundan gelen havanın yolunu tıkamak olacaktır. Bu çocuklar uyurken ağzı açık uyurlar, yemek yerken zorlanırlar, oturdukları yerde ağızları açıktır, bazen ağızlarından salya akıtırlar…Bir erişkin burun tıkanıklığından ne kadar rahatsız oluyorsa, bir çocuk da o kadar rahatsız olur. Yalnızca çocuk derdini ifade edecek durumda değildir.Günler geceler, haftalar aylar boyu burundan nefes alamayan bir çocuğun tek sıkıntısı ağız solunumunun konforsuzluğu değildir. Büyümekte olan bu çocuğun birçok yönden halihazırdaki durumunda etkilenme olduğu gibi, geleceğini de olumsuz etkileyen gelişmeler hayatının bir parçası haline gelir.
- Uykuda rahatsızlık: Önce o çocuk nasıl etkilenir; ona bakalım. Uykusu çok rahatsız geçer. Çocuk huzursuz uyur. Bazısı ileri derecede terler. Bazısı sık uyanır. Uykusunu iyi alamayan bu çocuk gündüz ya aşırı derecede huzursuz, hatta hiperaktif olur, ya da uykuya eğilimli. Okula giden bir çocuksa, dersleri de olumsuz etkilenebilir.
Bu çocukların bir kısmında “uyku apnesi” adı verilen, uykuda solunum durmaları hastalığına rastlanır. Uyku apnesi, uyku sırasında solunumun kesintilere uğraması durumuna verilen addır. Solunumun kesintilere uğradığı gürültülü ve seyrek soluyan erişkinlerde kolaylıkla anlaşılırken, sık ve daha az gürültülü soluyan çocuklarda gözden kaçabilir.Uyku apnesinin sinsi tarzı, başlangıçta huzursuz uyku, gece terlemeleri, gündüzleri huzursuzluk gibi belli belirsiz yansımalar demek olsa da, ileri hallerde kalp yetmezliği, beyin felci, hatta ani ölüme kadar uzanabilen ağır hastalıklara yol açabilir.
Uyku apnesinin temel nedenleri arasında üst solunum yolunun tıkanması yer alır. Üst solunum yolundaki tıkanıklığa çocukluk çağında en sık yol açanlarsa büyük geniz eti ve bademciklerdir.
- İştahsızlık: İştahsızlık bu hastalarda sık görülür. Her anne baba çocupunun iştahla yemek yemesini arzular. Bazen çocuğun az yediğini düşünen velileri iştahsızlığı abartabilirler. Ancak büyük geniz etine bağlı zorluklar yaşayan küçük çocukların daha az iştahlı olmaları doğaldır. İlginçtir, bu çocukların bir kısmı da fazla kilolu olabilir.
- Büyüme-gelişme geriliği: Büyüme-gelişme geriliği bu çocuklarda görülebilir. Uyku kalitesinin bozulması, sık uyanmalar sonucu, uykudaki büyüme hormonu salınması azalır ve sonuçta bu çocukların büyüme ve gelişme hızlarında azalma gözlenebilir.
- Çene kemiklerinde ve dişlerde bozulmalar: Geniz eti büyümesine bağlı olarak burun tıkanıklığı yaşayan bir çocuk ağızdan solunum yapmak zorunda kalır. Bunun uzun sürmesi sonucunda üst çene ve alt çenede gelişimsel bozulmalar görülür. Üst çenede en sık görülen bozulmalar arasında kubbe damak, üst çenede daralma, öne doğru gelişememe, orta yüzde basıklık sayılabilir. Bu çocukların yüzleri tıpta “geniz eti yüzü” (facies adenoides) olarak adlandırılır.Üst-alt çene ilişkisinde bozulma, dişlerin çiğneme yüzeylerinde temas bozukluğu, diş çürükleri de bu çocuklarda sık görülür.
- Sinüzit: Büyük ve sorunlu geniz etleri ile birlikte inatçı, bazen süregenleşmiş (kronik) sinüzit de sık görülür. Burundan ve genizden sarı-yeşil renkli ve bazen de kötü kokulu akıntıları olan, hafif ya da yüksek ateşleri olan, baş ağrıları olabilen, kırgınlık-halsizlik anları olan bu çocuklar sık antibiyotik tedavisine gerek duyarlar. İlaç tedavileri ile kısmen iyileşseler de, en küçük bir soğuk algınlığı ya da yorgunlukla yeniden aynı durum ortaya çıkar. Kronik sinüzite dönüşebilen bu durumların altında en başta rol oynayan etken, geniz etinin kendisidir.
- Orta kulak hastalıkları: Geniz etinin yanıbaşında yer alan östaki kanalının, geniz etinin rahatsızlıklarından etkilenmemesi olanaksızdır. Geniz eti kah büyüyerek bası ile östakiyi tıkar, kah içinde barındırdığı mikroplar ve onlarla mücadelesi sırasında ortaya çıkan kimyasallarla östakiyi hasta eder. Östaki kanalı, orta kulak boşluğunun hava almasını sağlayan tek kanaldır.Çalışmasının etkilenmesi sonucunda iki ana sorun ortaya çıkar:
- Orta kulakta sıvı birikimi ve kulak zarında çöküntü
- Orta kulak iltihabı
- Orta kulak sıvısı daha sinsi bir durumdur. Kulakta bir perde etkisi yaratır Bu etki de işitmede hafif azalma anlamına gelir. İşitmesindeki azalmayı algılayamayacak kadar küçük bir çocuğun yaşadığı bu durum çoğu kez gözden kaçar. Anne-baba ne kadar dikkatli olurlarsa olsunlar, bu durumu farkedemeyebilirler.Kısa bir süre süren orta kulak sıvıları önemsiz sayılırlar. Ancak her iki kulakta var olan ve 3 aydan fazla süren orta kulak sıvıları tedavi edilmedikleri takdirde çocuğun işitme merkezinin gelişiminde, ileri yaşlarda telaffuzunda, okul başarılarında olumsuz etkilenmeler demek olabilir.
- Orta kulak iltihabı ağrılı, bazen ateşli seyreder. Bu nedenle gözden kaçması zordur. Çocukluk döneminde orta kulak iltihabı görülmesi sıradışı değildir. Bununla birlikte sık yineleyen orta kulak iltihapları farklı bir duruma işaret ederler ve altında sıklıkla sorunlu geniz eti yatar.
- Koruyucu Çözümler
- Kökten Çözüm
Koruyucu çözümler seçeneğinde, çocuğun hastalanmasını engellemek (kreşten almak), ilaç kullanmak (buruna kortizonlu sprey kullanımı) veya zamana bırakmak gibi uygulamalar sayılabilir.
Kreşe-yuvaya-okula giden bir çocuğu belirsiz bir süre boyunca ordan alıkoymakla çocuğa zaman kazandırılabilir. Bazı çocuklarda önemli kazanımlar elde edilirken bazı çocuklarda değişiklik gözlenmeyebilir. Ne kadar bir süre için çocuğun okuldan uzak tutulacağını kesin söylemek olanaksızdır. Birkaç hafta-birkaç ay arasında süreler gerekecektir.
Burundan kortizonlu sprey kullanımı ülkemizde sıkça tanık olduğum bir uygulama. Birçok çocuk, doktoru tarafından allerji tedavileri ile tedavi edilmekte ve bu sırada kullanılan ilaçlardan birisi de kortizonlu burun spreyleri olmakta. Bu ilaçların geniz etinin hacmini küçülttüğüne ilişkin kanıtlar olmasa da, bazı klinik çalışmalar yararlı sonuç bildirmişlerdir.
Bu uygulamanın süresine ilişkin net bir bilgi olmamakla birlikte, en az 4-8 hafta kullanımlarla sonuç alındığına ilişkin yazılar vardır.
Zamana bırakmak da bir seçenek. Çocuk büyüdükçe geniz eti aynı hızda büyümeyecek; dolayısıyla, geniz boşluğunda havanın geçebileceği açılmalar olacak ve sorunun boyutu azalacaktır. Bu süreç yıllar alabilir. Yakından izlenebilecek ve geniz etinin aşırı tıkayıcı ya da sorunlu olmadığı çocuklarda uygun bir seçenek olabilir.
Kökten çözüm ise, geniz etinin alınmasıdır. Bu da genel anestezi altında ameliyat demektir. Geniz etinin alınmasını gerektiren ana koşullar, çocuğun geniz etinden ötürü çok sık hastalanması ve/veya ağır tıkanıklık belirtileri yaşamasıdır.
Geniz etinin tedavisi
Bir çocuğun ameliyata alınması öncesi bir süreç yaşanır. Sık doktor ziyaretleri, sık antibiyotik kullanımı, çocuğun kah ateşli, kah burun akıntılı, kah öksürüklü hastalanmaları ya da ağzı açık uyuması, bazen horlamaları, bazen de diş hekiminin uyarısı bu sürecin yol taşlarıdır. Bir aşamadan sonra aile ve hekim ameliyatın bir çözüm olduğunu kabul eder ve artık ameliyat enine boyuna ele alınır.
Ameliyat öncesi değerlendirmeler, hazırlıklar
KBB uzmanı ile yapılacak görüşmelerde, tanı doğrulandıktan sonra aileye süreçle ilgili ayrıntılı bilgi verilmesi amaçlanır. Yalnızca aile değil, hekim gerekli ve uygun görüyorsa, çocuk da süreçle ilgili bilgilendirilir. Hastaneye gelindiği ilk andan başlayarak süreç özetlenir.
Birçok merkezde hastanedeki ilk dakikalar hasta yatışa başvuru ve belgelerin imzalanması ile başlar. Takiben bir odaya alınma, hastane giysisinin giyilmesi ve anestezi hekiminin uygun görmesi halinde küçük bir kaptan çocuğa meyve suyu ile sakinleştirici içtirilmesi.
Sonrasında, çocuk uyumlu ise, koldaki bir damardan kan alınması ve aynı yere bir kateter (plastik damar yolu tüpü) takılması. Eğer çocukla bu uyum sağlanamazsa, hekimin gerekli görmesi halinde ameliyathanede daha derin bir uyku hali sağlanarak kan alınabilir.
Kan tahlillerinin yapılmasının gerekliliğini belirleyen yasal yaptırımlar içinde davranılarak özellikle kanama-pıhtılaşma ve genel kan durumu değerlendirilerek ameliyatla devam kararı alınır.
Ameliyatın nereden yapıldığı, süresi, riskleri, hastanede kalış süresi de hekimle erken aşamada görüşülmesi gereken konular arasındadır.
Geniz etinin alınması ameliyatı
Önce burnun içini ve geniz boşluğunu görmek için endoskopla bakılır. Geniz eti büyüklüğü tanısı böylelikle doğrulanır ve işleme geçilir.
Ağzı açık tutan bir metal gereç yerleştirilir. Geniz etini kazıyarak alan bir gereç kullanılarak küçük dilin arkasından geniz eti çıkarılır. Çıkarma işlemi çok kısa sürer; genellikle 1-2 dakika içinde tamamlanır. Bu aşamada az miktarda kanama olacaktır. O nedenle hemen bölgeye tampon konur; ağız açacağı çıkarılır ve 5-6 dakika kadar beklenir.
Yeterince beklendikten sonra yeniden ağız açılır. Tampon çıkarılır. Kanama devam ediyorsa, kanama odağı yakılabilir veya yeniden tampon konup birkaç dakika daha beklenir.
Kanamanın durduğu anlaşıldıktan sonra yeniden endoskopla burnun geniz boşluğuna çıkışı kontrol edilir. Kimi zaman o bölgede kalıntıya rastlanır. O durumda kalıntılar da burundan endoskop gözetiminde çıkarılarak çocuğun geniz etinin tamamının çıkarıldığı anlaşılır ve ameliyata son verilir.
Geniz eti ameliyatı 15 ila 45 dakika arasında sürebilir.
Ameliyatın riskleri
- Anesteziye ilişkin riskler
- Cerrahiye ilişkin riskler
Anestezi riskleri arasında ilaç allerjileri, boğazda ağrı, ses tellerinde zedelenme sayılabilir. Bu konuyla ilgili daha ayrıntılı bilginin anestezi uzmanlarından alınması yerinde olacaktır.
Cerrahiye ilişkin risklerin başında kanama gelir. Kanama riski %0.8 olarak bildirilir. Ayrıca çok nadir olarak boyun omurga zedelenmesi bildirilmiştir. Dişlerde zedelenme, damak bölgesinde daralma da bildirilmiş komplikasyonlar arasındadır.
Ameliyattan hemen sonra
Birkaç saat gözlem altında tutulan çocuğa yemek verilir. Ayağa kaldırılır ve tuvalete gitmesi sağlanır. Bu süreci iyi geçirdiği anlaşılan çocuk taburcu edilir.
O akşam
Ameliyat akşamı çocuklar genellikle eskisi gibi neşeli ve keyiflidirler. Küçük huzursuzlukları olabilir. Ağrı kesiciye gerek duyabilirler. Uykuya daldığında çocuğun artık ağzını kapatarak sessizce uyuyabildiği gözlenir. Bütün günü endişe işe geçirmiş anne-baba ise bitkin bir şekilde günü tamamlarlar.
Ertesi gün ve sonrası
Artık normal bir hayata dönülebilir. Üç-dört gün kadar çocuğun kalabalık ortamlardan uzak durması yerinde olacaktır. Onun dışında bir kısıtlaması olmayacak, ilaç kullanması gerekmeyecektir.
SOSYAL MEDYA
0 yorum:
Yorum Gönder